مفهوم پلتفرم روندی تکاملی را طی کرده است. در ابتدا ، این مفهوم شامل فناوری های پایه ای مانند سیستم های عامل و سخت افزارها برای اجرای نرم افزارها و پردازش داده ها بود . در دوره های بعد ، چارچوب های نرم افزاری و ابزارهای توسعه نرم افزارها ، نرم افزارهای تحت وب و اینترنت، پلتفرم‌های خدماتی ، شبکه‌های اجتماعی ، پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری ، پلتفرم‌های ابری ، پرداخت های الکترونیکی ، پلتفرم‌های هوشمند و غیره گسترش یافتند . بدین ترتیب ، پلتفرم از یک مفهوم زیر ساخت تکنولوژیک به اکو سیستم چند جانبه تکامل یافته و بستری برای تسهیل تعامل و تبادل درزمینه های مختلف جهت خلق ارزش ، نوآوری و ارائه خدمات و محصولات گردید.
پلتفرم‌های فناوری‌محور تأثیرات عمیقی در ساختار اقتصادی برجای گذاشته‌اند و الگوهای سنتی تولید و توزیع را متحول کرده اند . این تحولات نه‌تنها موجب بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها شده‌اند، بلکه روابط اقتصادی را به شکلی بنیادین تغییر داده‌اند. پلتفرم‌ها رابطه یکنواخت بین تولیدکننده و مصرف‌کننده را به یک اکوسیستم چندجانبه تبدیل نمودند که در آن بازیگران متنوعی مانند توسعه‌دهندگان، فروشندگان، مصرف کنندگان و کاربران با هم تعامل دارند. این تغییرات، اقتصاد را به سمت انعطاف‌پذیری بیشتر، قابلیت گسترش و تمرکز بر ارزش‌آفرینی هدایت کرده است.
تحول در مدل تولید :
پلتفرم‌ها با استفاده از فناوری‌های دیجیتال و ایجاد شبکه‌های گسترده ارتباطی، ساختار تولید را از حالت متمرکز به غیرمتمرکز تبدیل کرده‌اند و کسب‌وکارهای کوچک در نقاط مختلف جهان می‌توانند در فرآیند تولید شرکت کنند و محصولات یا خدمات خود را به بازار عرضه کنند، بدون اینکه به سرمایه‌گذاری‌های سنگین برای حضور در بازارهای جدید نیاز داشته باشند.
همچنین امکان جمع‌آوری داده‌های دقیق از مشتریان را فراهم کرده و تولیدکنندگان می‌توانند محصولات و خدماتی منطبق با نیازهای خاص هر مشتری ارائه دهند و همچنین به مشتریان امکان می‌دهند محصولات خود را طراحی کنند و مستقیماً سفارش دهند و در واقع تولید بر اساس تقاضا انجام شده و هزینه های انبارداری وتولید اضافی کاهش می یابد.
علاوه بر آن ، به امکان وتقویت نوآوری جمعی توسط قابلیت های پلتفرم ها نظیر ایجاد همکاری باز ، دسترسی به منابع ، اثرات شبکه ای و تحلیل داده ها میتوان اشاره کرد . به عنوان مثال ، پلتفرم های نرم افزاری ، پلتفرم های تجارت الکترونیک ، پلتفرم های آموزشی و اجتماعی دارای این قابلیت می باشند . در این حالت امکان جمع‌آوری ایده‌ها و طراح ها فراهم میشود بطوریکه مثلا به هنرمندان اجازه می‌دهند طرح‌های خود را ارائه دهند و بهترین طرح‌ها برای تولید انتخاب شوند.
برخی از پلتفرم ها نیز شرایط سرمایه‌گذاری جمعی را فراهم می‌کنند. صاحبان پروژه و یا ایده ، اطلاعات و نیازهای مالی را در قالب کمپین‌هایی بر روی پلتفرم منتشر می‌کنند وسرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس علاقه، تخصص یا ارزیابی‌های خود، به پروژه‌های مختلف کمک مالی کنند یا سرمایه‌گذاری نمایند. پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری جمعی معمولاً در یکی از مدل‌های مبتنی بر پاداش یا سهام ، مبتنی بر اهداء و یا وام فعالیت می‌کنند.
تحول در مدل توزیع و زنجیره تأمین :
پلتفرم‌ها با بازآفرینی زنجیره تأمین و توزیع، اقتصاد را کارآمدتر، شفاف‌تر و متصل‌تر کرده‌اند و ساختار سنتی زنجیره تأمین را که بر پایه متمرکزسازی و چندین لایه واسطه شکل گرفته بود را با حذف یا کاهش این واسطه‌ها و ارتباط مستقیم بین تولیدکننده و مصرف‌کننده ، به یک شبکه پویا ، انعطاف‌پذیر و داده‌محور تبدیل کرده‌اند .
در این شبکه، همه اجزا شامل تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به یکدیگر متصل هستند که منجر به کاهش هزینه‌های مبادله و بهبود شفافیت شده است. این اتصال شبکه‌ای امکان اشتراک‌گذاری اطلاعات، هماهنگی بهتر و تصمیم‌گیری سریع‌تر را فراهم می‌کند.همچنین با اتصال فروشگاه‌های محلی و مشتریان، کالاها را مستقیماً از نزدیک‌ترین محل تأمین به مصرف‌کننده ارسال می‌کنند.
پلتفرم‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین، عملیات حمل‌ونقل و مدیریت زنجیره تأمین را کارآمدتر کرده‌اند . به عنوان مثال ، به کامیون‌داران اجازه می‌دهند بارهای مناسب برای مسیر خود پیدا کنند و به بهینه‌سازی حمل‌ونقل کمک کنند . همچنین با استفاده از فناوری‌های ردیابی، اطلاعات دقیقی از محل و وضعیت کالاها در هر لحظه ارائه می‌دهند که مدیریت زمان را امکان پذیر می کند. از طرفی ، با توسعه شبکه‌های لجستیکی ، تحویل کالاها را به صورت روزانه یا حتی ساعتی امکان‌پذیر کرده‌اند بطوریکه زمان تحویل کاهش می یابد. استفاده از الگوریتم‌های مسیریابی بهینه در خدمات لجستیک منجر به کاهش مصرف سوخت و انتشار کربن میشود.
پلتفرم‌ها با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کاربران و فرآیندها، زنجیره تأمین و توزیع را هوشمند کرده‌اند . تحلیل داده‌ها به پیش‌بینی دقیق‌تر تقاضای بازار کمک می‌کند و تولید و توزیع را متناسب با نیاز واقعی تنظیم می‌کند. سیستم‌های مبتنی بر داده، میزان موجودی انبارها را بهینه کرده و از کمبود یا انباشت کالا جلوگیری می‌کنند. داده‌ها به پلتفرم‌ها اجازه می‌دهند خدمات توزیع را با ترجیحات و نیازهای مشتریان تطبیق دهند.
پلتفرم‌ها از سیستم‌های بازخورد و امتیازدهی برای تضمین کیفیت و اعتماد بین تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان استفاده می‌کنند.همچنین با فراهم کردن دسترسی به اطلاعات شفاف درباره منشأ کالاها، شرایط تولید و فرآیندهای توزیع، اعتماد مصرف‌کنندگان را افزایش داده‌اند. فناوری‌هایی مانند بلاکچین نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده‌اند، زیرا امکان ردیابی هر مرحله از زنجیره تأمین را فراهم می‌کنند.
همچنین ، پلتفرم‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین، ساختارهای توزیع خدمات مالی را بازتعریف کرده‌اند به‌گونه‌ای که با کاهش وابستگی به شعب فیزیکی بانک‌ها، امکان دسترسی مشتریان به خدمات مالی را از طریق اپلیکیشن‌های موبایلی و وب‌سایت‌ها فراهم نموده اند.
از سوی دیگر، پلتفرم‌های پرداخت و کیف‌پول‌های الکترونیکی نقش کلیدی در توسعه و گسترش پرداخت‌های الکترونیکی ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها ضمن ایجاد یکپارچگی در سیستم‌های مالی و تجاری، به دلیل دسترسی آسان از طریق گوشی‌های هوشمند، به ابزاری محبوب و کاربرپسند تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها فرآیندهای مالی نظیر انتقال پول، خرید کالا و خدمات را ساده‌تر و سریع‌تر کرده‌اند.
پلتفرم‌های مذکورنه تنها ساختارهای توزیع را متحول کرده‌اند، بلکه با بهبود سرعت و سهولت دسترسی، عملکرد فرآیندهای مالی را به‌طور چشمگیری ارتقا داده‌اند. در این میان، شرکت راهبرد هوشمند شهر با طراحی و توسعه ابزارها و پلتفرم‌های نوین، نقش بسزایی در تحول خدمات مالی را دارد. این شرکت با تمرکز بر هوشمندسازی خدمات پرداخت و ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال، ، امکان دسترسی سریع و کارآمد برای مشتریان به مجموعه‌ای متنوع از خدمات را فراهم کرده است. در همین راستا ، پلتفرم اسمارتیز متعلق به این شرکت ، یکی از نمونه‌های موفق پلتفرم‌های پرداخت به شمار می‌آید . این پلتفرم با هدف تسهیل پرداخت‌ها و ارائه خدمات هوشمند شهری مانند پرداخت قبوض شهری ، حمل‌ونقل عمومی و سایر خدمات ، نقش مهمی در توسعه خدمات دیجیتال شهری و مالی ایفا کرده است.
در مجموع ، این تحولات نه تنها موجب تسهیل خدمات برای مصرف‌کنندگان میشود، بلکه بستری مناسب برای پیشرفت اقتصادی فراهم می‌آورد. همچنین ، نشان‌دهنده گذار از یک اقتصاد مبتنی بر تولید انبوه به یک اقتصاد پویا ، انعطاف‌پذیرو داده‌محور بر مبنای تصمیم گیری هوشمند است که پیامدهایی همچون افزایش شفافیت ،اعتماد و کاهش تخریب محیط زیست را در بر دارد و گامی موثر در دستیابی به توسعه پایدار محسوب می شود.
نویسنده: مهندس سهیل مهروزی
